Βγάλτε αμέσως το καπέλο! Είν' ούλοι τους Μπασταίοι και Μπαστιωτόπουλα, μαζί με τον παπά τους. Καθισμένοι οι γεροντότεροι:Καρδαριτσιώτης και Κατσιαβός.Ορθοί:παπαΧρήστος,Ταχυδρόμος,Σκούτας,Σκράπας,Μανωλάκης, Φιλιππακόπουλος, ..., Λυμπιάδα, Κατσιαβογιννιά.. και 15 ή 16 νιάνιαρα.Σύνολο 43. Ποια να'ναι αυτή που κρυφοτηράει;
(Φωτογραφία του '62 ή'63)
H ιστορία του χωριού Μπάστα με δυο κουβέντες
Θεόδωρος Γ. Δημόπουλος, Eκπαιδευτικός
Βορειοανατολικά της Αρχαίας Ολυμπίας και σε απόσταση εννιά χιλιομέτρων σε ευθεία, βρίσκεται το χωριό Κρυονέρι. Από το 1998 είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του ομώνυμου Δήμου. Για χίλια τόσα χρόνια, ονομαζόταν Μπάστα.
Ο μεγάλος λοιμός που ξέσπασε στα μέσα του 14ου αιώνα (1348-1350) και η ελονοσία, μείωσαν δραματικά τον πληθυσμό της Ηλείας. Σε αντικατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού, κλήθηκαν από τον Εμμανουήλ Καντακουζηνό (1348–1380) και αργότερα τους Παλαιολόγους και ήρθαν στην Ηλεία δέκα χιλιάδες Αλβανοί. Στο λοιμό αυτό, οι κάτοικοι των χωριών, Μπάστα και Καλολετσή του Δήμου Ωλένης και Μηλιές του Δήμου Ολυμπίων, απεβίωσαν όλοι. Μετά το λοιμό ήρθαν και κατοίκησαν στα χωριά αυτά Αρβανίτες, ορθόδοξοι χριστιανοί. Μέχρι το 1950, τέσσερα χωριά στην Ηλεία θεωρούνταν ακόμα Αλβανόφωνα [Γ. Παπανδρέου Δ. Φ. Γυμνασιάρχου: «Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων», 1924 σελ. 34 και 340]. Τρία από τα χωριά αυτά είναι γειτονικά και βρίσκονται στους πρόποδες της Φολόης. Είναι τα χωριά Μπάστα, Καλολετσή και Μηλιές. To τέταρτο είναι το χωριό Κώμη και βρίσκεται στο Δήμο Βουπρασίων.
Το γεγονός αυτό υποδηλώνει, πως το χωριό Μπάστα υπάρχει πολύ πριν από το μεγάλο λοιμό του 1350 και την μετέπειτα εποίκισή του. Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, οι Μπασταίοι μιλούσαν μαζί με τα Ελληνικά και τα Αρβανίτικα, όπως γινόταν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Η αλλαγή του ονόματος του χωριού το 1928, από Μπάστα σε Κρυονέρι, σηματοδοτεί και το τέλος της Αρβανίτικης γλώσσας. Τα παιδιά των Μπασταίων δεν έμαθαν Αρβανίτικα και φυσικά δεν μίλησαν τη γλώσσα.
Το όνομα του χωριού Μπάστα είναι λέξη Ιταλική. Σήμερα είναι σε καθημερινή χρήση στη γείτονα χώρα. Στα Ελληνικά σημαίνει: φτάνει, ως εδώ, ως εδώ και μη παρέκει, αλλά και το όριο. Η αρχαία ελληνική λέξη βαστάζω, πέρασε στη Λατινική και από κει στην Ιταλική και ξαναγύρισε στην Ελληνική με τη αντιδανειακή γλωσσική αυτή μορφή [Σύνηθες γλωσσικό φαινόμενο,σε όλες τις γλώσσες]. Το πιθανότερο είναι οι δύο μορφές της λέξης Μπάστα και Βάστα να οφείλονται σε διαφορετική προφορά, με αρχαιότερη αυτή της ιταλικής. Ακόμα πιο πιθανό είναι να έχουν κοινή Πελασγική καταγωγή .
Πολλοί χρησιμοποιούν τη λέξη σε στιγμές αγανάχτησης: Μπάστα, φτάνει πια,τέλος. BastaTime for Italy to sack …, λέει η προεκλογική ιταλική αφίσα του 2006.
Πολλοί χρησιμοποιούν τη λέξη σε στιγμές αγανάχτησης: Μπάστα, φτάνει πια,τέλος. BastaTime for Italy to sack …, λέει η προεκλογική ιταλική αφίσα του 2006.
Οι κατάσπαρτες ενετικές ελιές, το μισοτελειωμένο ενετικό Κάστρο στα Κιόνια, η δυτικής τεχνοτροπίας εικόνες στην εκκλησιά, η αρχιτεκτονική των ναών και των καμπαναριών, ιδιαίτερα το παλιό, τα πάμπολλα ιταλόηχα τοπωνύμια, που ακόμα δεν έχουν αλλάξει, καθώς και πολλές λέξεις στο καθημερινό Μπασταίικο λεξιλόγιο, παραπέμπουν σε γεννητούρια Ενετικά και σε χρόνους πιο πριν και από το 1204.Ανήκομεν εις την δύσιν και είμεθα Ευρωπαίοι από γεννησιμιού μας!
Μετά την επανάσταση του 1821, κατά την πρώτη καταγραφή των οικισμών του Μοριά, το έτος 1828, αναφέρεται το χωριό μας, ως: «Οικισμός Μπάστα - Διοίκηση Γαστούνη» [Οικισμοί του Μοριά κατά το έτος 1828. Πελοποννησιακά" 8 /1971 Τ.Γριτσόπουλος]. Στις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του Ελληνικού κράτους, το 1836, καταγράφεται και πάλι ως: «Οικισμός Μπάστα - Δήμος Ώλενος - Διοίκηση Ηλείας» [Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 80 28/12/1836]. Στις καταγραφές που έγιναν κατά τα έτη 1840 [Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 22 18/12/1840], 1841 [Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 5 8/3/1841] και 1842 [Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 25 25/10/1842], αναφέρεται: «Οικισμός Μπάστα - Δήμος Ωλενιαίων - Διοίκηση Ηλείας». Στην καταγραφή του 1845 [Οι οικισμοί της Ελλάδας Νόμος ΚΕ΄5/12/1845], το χωριό Μπάστα αναφέρεται έτσι: «οικισμός Μπάστα - Δήμος Ωλένης - Διοίκηση Ηλείας». Το 1912, με την κατάργηση του Δήμου Ωλένης, οι συνοικισμοί Μπάστα και Χελιδόνι απαρτίζουν κοινότητα με έδρα το Χελιδόνι [Β. Δ.18-8-1912, ΦΕΚ.256/1912]. Το 1928, με κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου, το Υπουργείο Εσωτερικών, άλλαξε το όνομα του χωριού Μπάστα σε Κρυονέριον [Δ. 19-7-1928 ΦΕΚ. Α 156 /1928]. Το 1932 αναγνωρίζεται, για πρώτη φορά, σαν ανεξάρτητη κοινότητα με έδρα το Κρυονέριον [Δ.20-2-1932, ΦΕΚ. Α 49/193211].
Η αλλαγή του ονόματος δεν έγινε αποδεκτή από τους Μπασταίους, για πολλούς και διαφόρους λόγους. Αυτό φαίνεται κι από τις ενέργειες [Επίσκεψη του Νομάρχη το 1937] της διοίκησης της Μεταξικής δικτατορίας στην προσπάθειά της να τους πείσει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Έτσι το 1940, μετονόμασε το συνοικισμό και κοινότητα Κρυονερίου σε Μοναστήριον [Β. Δ. 28-8-1940, ΦΕΚ. 271/1940]! Αυτή η εκδικητική ενέργεια της διοίκησης, εξόργισε και γέμισε με θυμό τους Μπασταίους και ιδιαίτερα τις Μπαστιώτισες. Η διοίκηση με την παμπόνηρη αυτή διαδικασία άσκησε ακραίο εκβιασμό. Το 1953 μετονόμασε το συνοικισμό και κοινότητα Μοναστηρίου σε κοινότητα Κρυονερίου [Β. Δ.23-7-1953, ΦΕΚ,Α 195/1953]. Τα δύσκολα εκείνα χρόνια οι Μπασταίοι δώσανε τόπο στην οργή, αλλά ποτέ δεν συμφώνησαν μ’ αυτό που έγινε. Τι να κάναμε , παιδί μ’, ήταν η γεμάτη πόνο απάντηση.
Οι διοίκηση θεωρούσε βαρβαρικό το όνομα Μπάστα και για να το εξελληνίσει, βάλθηκε να το αλλάξει. Η αλλαγή του ονόματος του χωριού, από Μπάστα σε Κρυονέριον, από Κρυονέριον σε Μοναστήριον και από Μοναστήριον πάλι σε Κρυονέριον και όχι σε Μπάστα, ήταν μια τραγωδία, που θα μπορούσε να έχει τίτλο: «Α σιχτίρ πια ... », που ξεστόμισε στην αγανάκτησή του ο τότε πρόεδρος του χωριού Ν. Γεωργίου. Το χιλιόχρονο όνομα του χωριού των πατεράδων και μανάδων μας, παππούδων και γιαγιάδων, πάππων προσπάππων, μέχρι και του πρώτου οικιστή, που κι αυτός, σίγουρα αναπαύεται στα χώματά του, επιστρέφει και αντηχεί στα αφτιά μας, σαν οι κοντοχωριανοί μας λένε: « … Αα, απ’ του Μπάιστα …, έτσι πες το χριστιανέ μου».
Αφιερώνεται στη μνήμη όλων των Μπασταίων.
Αφιερώνεται στη μνήμη όλων των Μπασταίων.
